Thượng Hải:  Nơi quá khứ giao thoa với tương lai, truyền thống hòa quyện cùng hiện đại

Là “viên ngọc” bên bờ Trường Giang, Thượng Hải mang trong mình vẻ đẹp vừa cổ kính, vừa năng động. Không chỉ là trung tâm kinh tế hàng đầu Trung Quốc, thành phố này còn là biểu tượng hiện đại hóa của châu Á, nơi những tòa nhà chọc trời vươn cao bên dòng Hoàng Phố thơ mộng và những con phố cổ vẫn giữ nhịp sống văn hóa truyền thống. Từ nhịp sống sôi động của Phố Đông đến vẻ đẹp trầm lắng của Bến Thượng Hải, mỗi góc nhỏ trong thành phố đều phản ánh tinh thần đổi mới, sáng tạo và hội nhập không ngừng. Thượng Hải không chỉ là điểm đến của thương mại và tài chính, mà còn là hành trình khám phá sự hòa quyện tuyệt vời giữa di sản lịch sử và tầm nhìn tương lai.

Tổng quan về Thượng Hải 

Vị trí địa lý

Thành phố Thượng Hải nằm ở bờ tây Thái Bình Dương, phía đông của lục địa châu Á, thuộc vùng duyên hải phía đông Trung Quốc. Thành phố tọa lạc tại vị trí trung tâm của đường bờ biển phía nam – bắc Trung Quốc, là nơi hợp lưu của hai con sông lớn là sông Trường Giang và sông Tiền Đường, đồng thời cũng là cửa ngõ quan trọng ra biển của vùng đồng bằng châu thổ Trường Giang. Tính đến cuối năm 2022, tổng diện tích của Thượng Hải là 6.340,5 km², chiếm khoảng 0,06% diện tích toàn Trung Quốc. Trong đó, đường bờ biển trên đất liền dài khoảng 213 km, còn diện tích vùng biển thuộc quản lý của thành phố lên tới khoảng 10.000 km². Với vị trí địa lý đặc biệt này, Thượng Hải giữ vai trò chiến lược trong giao thương quốc tế, phát triển kinh tế biển và kết nối liên vùng giữa các khu vực trọng điểm ở miền đông Trung Quốc.

Dân số

Tính đến cuối năm 2024, dân số thường trú của thành phố Thượng Hải đạt 24,8 triệu người, tiếp tục giữ vị trí là một trong những siêu đô thị đông dân nhất Trung Quốc. Thượng Hải cũng là nơi sinh sống của đầy đủ 56 dân tộc Trung Quốc. Tính đến cuối năm 2022, dân số các dân tộc thiểu số tại thành phố đạt khoảng 555.000 người, bao gồm cả người có hộ khẩu và người tạm trú.

Lịch sử hình thành và phát triển của Thượng Hải 

Thượng Hải có lịch sử lâu đời, với dấu tích cư trú từ khoảng 6.000 năm trước. Năm 1292, triều Nguyên lập huyện Thượng Hải, đánh dấu sự hình thành chính thức của đô thị này. Trong thời Minh-Thanh, Thượng Hải phát triển mạnh về thủ công nghiệp và thương mại. Từ giữa thế kỷ 19, sau khi bị ép mở cảng, thành phố trở thành trung tâm ngoại thương và quốc tế nhờ sự hình thành các khu tô giới. Thượng Hải là nơi ra đời của Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 1921, và sau năm 1949 được xác lập là thành phố trực thuộc trung ương. Từ thập niên 1990, với sự phát triển của khu mới Phố Đông, Thượng Hải vươn lên thành trung tâm kinh tế tài chính hàng đầu châu Á.

Thời tiết và khí hậu

Thượng Hải có khí hậu gió mùa cận nhiệt đới, đặc trưng với bốn mùa rõ rệt, ánh nắng dồi dào và lượng mưa phong phú. Mùa xuân và mùa thu thường ngắn, trong khi mùa hè và mùa đông kéo dài. Vào mùa hè, khi áp cao cận nhiệt đới phía tây Thái Bình Dương ổn định ở hạ lưu sông Dương Tử và khu vực Thượng Hải, thành phố thường xuất hiện kiểu thời tiết nóng ẩm và mưa nhiều. Tính đến năm 2022, nhiệt độ trung bình năm của Thượng Hải là 17,7℃. Nhiệt độ thấp nhất từng ghi nhận là -6,7℃ tại khu vực Sùng Minh, còn cao nhất (cực đoan) là 40,9℃ ở khu vực trung tâm thành phố. 

Văn hóa và ẩm thực Thượng Hải 

Đặc trưng con người Thượng Hải 

Con người Thượng Hải nổi bật với sự hiện đại, năng động và cầu tiến. Sống trong một trong những đô thị phát triển và quốc tế hóa hàng đầu Trung Quốc, người Thượng Hải thường có tư duy cởi mở, tác phong chuyên nghiệp và ý thức rõ ràng về hiệu quả công việc. Họ chú trọng đến hình thức, phong cách sống văn minh, ưa thích sự tinh tế và đổi mới.Họ coi trọng giáo dục, đặc biệt chú ý đến chất lượng cuộc sống và phát triển cá nhân. Mặc dù mang tinh thần toàn cầu hóa mạnh mẽ, nhưng người Thượng Hải vẫn giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương được thể hiện qua cách nói chuyện, ẩm thực đặc trưng và lối sống thanh lịch, lịch thiệp.

Lễ hội và phong tục truyền thống

Thượng Hải là thành phố hiện đại nhưng vẫn giữ gìn sâu sắc nét văn hóa truyền thống Trung Hoa qua các lễ hội và phong tục đặc sắc. Vào Tết Nguyên đán, người dân trang trí nhà bằng hoa lan, mai…, rồi cùng quây quần bên mâm cơm tất niên đoàn viên. Tết Thanh minh là dịp tảo mộ, cắm cành liễu trước cửa, ăn bánh thanh đoàn và tham gia các hoạt động ngoài trời trong đó có hoạt động thả diều được yêu thích nhất. Bên cạnh đó, Thượng Hải còn tổ chức nhiều lễ hội thường niên như lễ hội đèn Tết Nguyên tiêu ở Dự Viên, lễ hội hoa đào, hoa anh đào vào mùa xuân và lễ hội văn hóa trà quốc tế, kết hợp truyền thống với yếu tố hiện đại, thể hiện bản sắc văn hóa phong phú và sức sống đô thị của Thượng Hải.

Ẩm thực đặc trưng của Thượng Hại 

Ẩm thực truyền thống của Thượng Hải nổi bật với phong cách “nồng, đậm xì dầu” , tức sử dụng nhiều dầu và nước tương, tạo nên màu sắc đậm đà và hương vị đặc trưng. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế, khẩu vị của người dân dần chuyển sang thanh đạm, nhẹ nhàng hơn, từ đó hình thành mô hình ẩm thực Giang Nam, sự hòa trộn giữa ẩm thực Thượng Hải, Chiết Giang và các vùng thuộc trung hạ lưu sông Trường Giang.

Các món ăn đặc trưng:

• Thịt kho tàu: Món ăn tiêu biểu không thể thiếu trong mâm cơm tất niên. Thịt ba chỉ được kho với nước tương, rượu, đường, tạo vị mặn ngọt hài hòa và sắc nâu đỏ bóng bẩy, tượng trưng cho phú quý, may mắn.
• Vịt bát bảo: Món chính trong bữa tiệc truyền thống, được nhồi đầy nguyên liệu như sò điệp khô, giăm bông, gan heo, thịt gà, nấm đông cô, măng, hạt dẻ, gạo nếp, tôm, đậu Hà Lan,… rồi hấp trong giấy bóng, tạo nên món ăn mềm thơm, trọn vị, hình dáng nguyên vẹn.
• Canh thịt muối hầm măng: Món canh đặc trưng mùa xuân, gồm thịt lợn muối, thịt tươi, măng non, đậu bách diệp, cải mầm,... tạo vị đậm đà và thanh mát, được cho là biến âm từ tên gọi ban đầu “yān dù xiān”.

Ngoài ra nơi đây còn có các loại bánh đặc sản nổi tiếng như bánh nướng Cao Kiều, bánh tai voi, bánh vuông Thất Bảo.

Nghệ thuật và kiến trúc

Thượng Hải là trung tâm văn hóa nghệ thuật hàng đầu Trung Quốc, nơi hội tụ và giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa phương Đông và phương Tây. Thành phố là cái nôi của kịch nói, âm nhạc và điện ảnh Trung Quốc hiện đại, với nhiều loại hình sân khấu như Kinh kịch, Hỗ kịch, Việt kịch phát triển mạnh mẽ, cùng các bộ phim và ca khúc kinh điển từng làm nên thời kỳ vàng son của văn hóa đại chúng. Về kiến trúc, Thượng Hải nổi bật với sự kết hợp hài hòa giữa phong cách cổ điển phương Đông và các kiểu kiến trúc phương Tây như Gothic, Baroque, đặc biệt là tại khu Bến Thượng Hải. Bên cạnh đó, các công trình hiện đại như Tháp Thượng Hải, Tháp Minh Châu Phương Đông cũng thể hiện rõ diện mạo năng động, quốc tế của một đô thị đang phát triển không ngừng.

Kinh tế Thượng Hải 

Thượng Hải là trung tâm kinh tế tài chính hàng đầu của Trung Quốc và châu Á, đóng vai trò then chốt trong chiến lược phát triển quốc gia. Năm 2024, tổng sản phẩm nội địa (GDP) của thành phố đạt khoảng 5.392,7 tỷ nhân dân tệ, tăng 5,0% so với năm trước, với cơ cấu kinh tế dịch vụ chiếm ưu thế (trên 78%). Thành phố nổi bật với các ngành công nghiệp chiến lược mới như vi mạch, ô tô thông minh, công nghệ sinh học và trí tuệ nhân tạo. Thượng Hải cũng là cửa ngõ thương mại quốc tế lớn nhất Trung Quốc, sở hữu cảng container nhộn nhịp nhất thế giới. Lĩnh vực tài chính phát triển mạnh, góp phần củng cố vị thế Thượng Hải là một trung tâm kinh tế toàn cầu hiện đại, đổi mới và năng động.

Giao thông và hạ tầng

Thượng Hải là trung tâm giao thông quan trọng của Trung Quốc. Đến năm 2023, thành phố đã hình thành mạng lưới giao thông tích hợp quy mô siêu lớn, bao gồm đường sắt, đường thủy, đường bộ, hàng không và giao thông đường sắt đô thị, với hệ thống đèn tín hiệu thông minh giúp nâng hiệu quả giao thông thêm 10%.

• Đường bộ: Tính đến 2022, Thượng Hải có 13.005 km đường bộ, gồm 851 km đường cao tốc, với nhiều tuyến quốc gia (G2, G15, G40…) và tỉnh lộ (S1–S5…). Thành phố đã xây dựng 15 cây cầu, 17 hầm vượt sông, cùng hàng loạt tuyến đường cao tốc đô thị và đường nối liên quận. Các dự án nâng cấp đường nông thôn cũng được đẩy mạnh.
• Đường sắt: Đến năm 2022, tổng chiều dài đường sắt đang khai thác là 13.749,7 km, bao gồm 4.103,6 km quốc gia và 9.646,1 km đường sắt liên doanh. Thượng Hải có 746 nhà ga (trong đó có 224 nhà ga cao tốc). 
• Hàng không: Thành phố có 2 sân bay quốc tế: Hồng Kiều và Phố Đông. Năm 2024, tổng chuyến bay đạt 803.400 lượt, phục vụ 1.247,31 triệu lượt khách (tăng 28,6%), hàng hóa và bưu phẩm đạt 4,21 triệu tấn. 
• Đường thủy: Năm 2023, hệ thống đường thủy nội địa gồm 127 tuyến, 13 hồ, 137 con sông… với tổng chiều dài có thể lưu thông đạt hơn 1.600 km. 

Tính đến 2024, hệ thống đường sắt đô thị có 21 tuyến, dài 896 km, 517 nhà ga. Có 17.300 xe buýt, 1.589 tuyến, dài gần 25.000 km (2022). Đã hình thành nhiều tuyến trục chính và hệ thống xe buýt chuyên dụng dài 500 km. Đến giữa 2023, có hơn 7.000 xe buýt sàn thấp hỗ trợ người khuyết tật, với 500 xe mới đưa vào theo các chương trình dân sinh của thành phố.

Du lịch tại Thượng Hải 

Thượng Hải là một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn nhất Trung Quốc, nơi kết hợp hài hòa giữa lịch sử lâu đời và vẻ đẹp hiện đại. Với bề dày văn hóa, kiến trúc đa dạng và không khí đô thị sôi động, Thượng Hải thu hút hàng triệu du khách mỗi năm. Dưới đây là những nét nổi bật của du lịch Thượng Hải:

• Bến Thượng Hải: Dải đất ven sông Hoàng Phố dài 1,5 km với hơn 20 công trình kiến trúc mang phong cách châu Âu, là biểu tượng của Thượng Hải.
• Tháp truyền hình Đông Phương Minh Châu: Biểu tượng hiện đại của thành phố, cao 468m, với tầng quan sát và Bảo tàng lịch sử Thượng Hải.
• Phố đi bộ Nam Kinh: Khu mua sắm sầm uất dài hơn 5 km, tập trung các trung tâm thương mại, cửa hàng và nhà hàng nổi tiếng.
• Cổ trấn Chúc Gia Giác: Nằm cách trung tâm khoảng 50km, cổ trấn hơn 1.700 năm tuổi nổi bật với những cây cầu đá và con kênh uốn lượn.
• Công viên Disneyland Thượng Hải: Khu vui chơi giải trí hiện đại gồm 7 khu chủ đề, thu hút đông đảo gia đình và trẻ em.

Thượng Hải là điểm đến lý tưởng cho mọi du khách: từ người yêu lịch sử, đam mê ẩm thực đến tín đồ mua sắm và khám phá hiện đại.

Các trường đại học hàng đầu tại Thượng Hải 

Thượng Hải là trung tâm giáo dục và nghiên cứu hàng đầu của Trung Quốc, quy tụ nhiều trường đại học danh tiếng với thế mạnh trong đa dạng lĩnh vực từ khoa học tự nhiên, kỹ thuật, kinh tế đến hàng hải và nghệ thuật. Dưới đây là một số trường đại học tiêu biểu tại Thượng Hải:

• Đại học Phúc Đán (复旦大学): Là một trong những trường đại học trọng điểm quốc gia thuộc "C9 League" (liên minh 9 đại học ưu tú của Trung Quốc).Mạnh về các ngành: Kinh tế, Quản trị, Truyền thông, Y học và Khoa học xã hội.
• Đại học Giao thông Thượng Hải (上海交通大学): Một trong những trường kỹ thuật và nghiên cứu khoa học hàng đầu, nổi bật với xếp hạng quốc tế cao. Mạnh về các ngành: Kỹ thuật, Khoa học máy tính, Y học và Kinh tế.
• Đại học Đồng Tế (同济大学): Nổi tiếng về ngành Kiến trúc, Quy hoạch đô thị, Môi trường và Giao thông vận tải. 
• Đại học Bách Khoa Hoa Đông (华东理工大学): Thế mạnh trong các ngành: Hóa học, Công nghệ sinh học, Kỹ thuật môi trường và Kỹ thuật hóa học.
• Đại học Đông Hoa (东华大学): Mạnh về Thiết kế thời trang, Vật liệu dệt, Kỹ thuật hóa học và Kinh tế.

Các trường đại học này không chỉ đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc gia mà còn góp phần nâng cao vị thế học thuật quốc tế của Thượng Hải, thu hút nhiều sinh viên trong và ngoài nước đến học tập và nghiên cứu.

Tương lai của Thượng Hải 

Thượng Hải,  thành phố hiện đại bậc nhất Trung Quốc đang hướng tới tương lai với mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, đổi mới sáng tạo và giao lưu văn hóa toàn cầu. Trong những năm tới, Thượng Hải sẽ tiếp tục phát triển mạnh các ngành công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn và tài chính số; mở rộng giao lưu văn hóa, thương mại quốc tế; đồng thời xây dựng đô thị xanh, thông minh, thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, thành phố cũng chú trọng nâng cao chất lượng sống cho người dân thông qua cải thiện y tế, giáo dục, nhà ở và dịch vụ công, nhằm tạo nên một môi trường sống hiện đại, bền vững và đáng sống.

Kết luận

Thượng Hải là một trong những đô thị hiện đại và sôi động bậc nhất châu Á, hội tụ đầy đủ các yếu tố của một trung tâm kinh tế tài chính hàng đầu Trung Quốc và khu vực. Không chỉ đóng vai trò đầu tàu trong phát triển quốc gia, Thượng Hải còn là biểu tượng sống động của quá trình hội nhập toàn cầu và đổi mới sáng tạo. Với hệ thống hạ tầng phát triển, nền giáo dục chất lượng cao, cùng thế mạnh vượt trội về khoa học công nghệ, thành phố đang vươn mình mạnh mẽ hướng đến một tương lai bền vững, thông minh và toàn diện. Là nơi giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, Thượng Hải chắc chắn là điểm đến lý tưởng cho những ai mong muốn học tập, nghiên cứu và làm việc.